Bệnh Dịch Tả Gà (Newcastle): Nguyên Nhân, Triệu Chứng Và Cách Phòng Ngừa

20-05-2025 3 Lượt xem

Chia sẻ

Tìm hiểu toàn diện về bệnh Dịch Tả Gà (Newcastle): nguyên nhân, triệu chứng và các biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Nắm vững lịch tiêm vaccine dịch tả gà và cách xử lý khi có dịch để bảo vệ đàn gà của bạn.

1.Giới Thiệu Về Bệnh Dịch Tả Gà

Bệnh dịch tả gà, hay còn gọi là bệnh Newcastle, là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do virus Avian paramyxovirus-1 gây ra, ảnh hưởng đến gà ở mọi lứa tuổi. Được ghi nhận lần đầu vào năm 1926 tại Indonesia và năm 1927 tại Newcastle, Anh, bệnh này đã xuất hiện sớm hơn, như ở Scotland vào năm 1896. Bệnh còn được biết đến với các tên gọi khác như Ranikhet, Tetelo, hoặc viêm não-phổi gà.

Bệnh Newcastle gây thiệt hại kinh tế nghiêm trọng, đặc biệt ở các quốc gia có ngành chăn nuôi gà công nghiệp phát triển. Không chỉ làm giảm năng suất, bệnh còn làm tăng chi phí chăm sóc và kiểm soát dịch.

2.Đặc Điểm Của Virus Gây Bệnh DỊCH TẢ GÀ (Newcastle)

2.1.Hình thái và cấu trúc

Virus Newcastle có dạng hình cầu, đường kính từ 100-500 nm, với bề mặt bao phủ bởi các gai dài khoảng 8 nm. Nucleocapsid của virus có dạng xoắn ốc, dễ quan sát qua kính hiển vi điện tử khi virus bị phá vỡ. Cấu trúc này giúp virus bám và xâm nhập vào tế bào vật chủ.

Hình 2.1. Mô hình cấu trúc virus Newcastle (cre: vetcenter.com)

2.2 Phân loại và đặc tính sinh học

Virus thuộc họ Paramyxoviridae, chi Avulavirus, với tên khoa học là Avian paramyxovirus-1. Các chủng virus được phân loại dựa trên:

Tính kháng nguyên: Các chủng có sự khác biệt nhỏ về kháng nguyên, nhưng nhìn chung đồng nhất.
Độc lực: Bao gồm velogenic (độc lực cao), mesogenic (độc lực vừa), và lentogenic (độc lực thấp), dựa trên thời gian gây chết phôi gà.
Chỉ số gây bệnh: Chỉ số ICPI (tiêm vào não) và IVPI (tiêm tĩnh mạch) được sử dụng để đánh giá độc lực.

Ngoài ra, các đặc tính như khả năng tạo mảng, độ bền nhiệt, và liên kết lectin cũng giúp phân biệt các chủng virus.

2.3 Bộ gen và protein

Bộ gen của virus là một chuỗi ARN đơn âm, mã hóa 6 protein chính:

L (polymerase): Enzyme sao chép ARN.
HN (Hemagglutinin-neuraminidase): Gây ngưng kết hồng cầu.
F (Fusion protein): Hỗ trợ virus xâm nhập tế bào.
N, P, M: Các protein cấu trúc khác.

Hình 2.3. Mô hình cấu trúc Paramyxovirus (viralzone.expasy.org)

2.4. Khả năng lây nhiễm và nhân bản

Virus Newcastle có khả năng ngưng kết hồng cầu và dung hợp tế bào, giúp nó lây lan nhanh chóng. Quá trình nhân bản xảy ra trong tế bào chất, với protein F đóng vai trò quan trọng trong việc xâm nhập tế bào vật chủ.

3. Độc Lực

Bệnh Newcastle có biểu hiện đa dạng, phụ thuộc vào độc lực virus, tuổi gà, và đường lây nhiễm:

Dạng cấp tính (Doyle): Gây chết nhanh, xuất huyết nội tạng, phổ biến ở châu Á.
Dạng thần kinh (Beach): Triệu chứng hô hấp và thần kinh, thường gặp ở Bắc Mỹ.
Dạng nhẹ (Hitchner, Beaudette): Gây triệu chứng hô hấp nhẹ, thường dùng làm vaccine.
Dạng đường ruột: Ít triệu chứng, chủ yếu ảnh hưởng đường tiêu hóa.

4. Dịch Tễ Học Và Lây Truyền

Bệnh Newcastle phổ biến ở châu Phi, châu Á, Trung và Nam Mỹ, nhưng vẫn xuất hiện rải rác ở các nước phát triển dù có sử dụng vaccine. Các yếu tố lây lan bao gồm:

Tiếp xúc với gia cầm, chim hoang, hoặc dụng cụ nhiễm virus.
Lây qua không khí, thức ăn, nước uống nhiễm mầm bệnh.
Vaccine sống có thể góp phần lây lan nếu không kiểm soát tốt.

Con người cũng có thể nhiễm virus, gây viêm kết mạc nhẹ, nhưng không lây từ người sang người.

5. Chẩn Đoán Bệnh Dịch Tả Gà

5.1. Chẩn đoán lâm sàng

chẩn đoán cần kết hợp:

Quan sát triệu chứng: Hô hấp, thần kinh, tiêu hóa:

Gà chảy nước mũi, nước dãi, đi phân xanh lỏng, sốt cao nằm gục đầu xuống đất…

Kiểm tra bệnh tích: Xuất huyết dạ dày tuyến, xuất huyết hạch manh tràng, xuất huyết khí quản, xuất huyết mí mắt…

5.2. Phân lập và xét nghiệm

Phôi gà: Phương pháp chính để phân lập virus.
Nuôi cấy tế bào: Ít hiệu quả hơn, cần bổ sung trypsin.
Xét nghiệm huyết thanh: Phát hiện kháng thể qua ELISA, HI.
PCR: Kỹ thuật nhanh, chính xác để phát hiện ARN virus.

5.3. Chẩn đoán phân biệt

Cần phân biệt với các bệnh như tụ huyết trùng, cúm gia cầm, viêm phế quản truyền nhiễm, hoặc Mycoplasma.

6. Cách phòng ngừa dịch tả gà

6.1 Sử dụng vaccine

Vaccine là biện pháp hiệu quả nhất:

Vaccine sống: Chủng LaSota, chủng Hitchner B1, dùng qua nhỏ miệng, phun sương, hoặc nước uống.
Vaccine vô hoạt: An toàn hơn, thường tiêm bắp hoặc dưới da, phù hợp cho gà tầm 4 tuần tuổi trở lên.

Lịch tiêm phòng:

Gà con 1-3 ngày tuổi: Vaccine sống, nhỏ miệng.
Tuần 2-3: Tái chủng để tăng miễn dịch.
Gà đẻ: Tái chủng định kỳ để duy trì miễn dịch.

6.2. Kiểm soát dịch bệnh

Vệ sinh chuồng trại, tiêu độc sát trùng.
Kiểm soát chim hoang, dụng cụ, và nguồn nước.
Cách ly gà bệnh, tiêu hủy xác đúng cách.

7. Xử lý khi xảy ra dịch tả gà

Không có thuốc đặc trị, nhưng có thể:

Cách ly gà bệnh: Ngăn lây lan.
Tăng sức đề kháng: Sử dụng Vitamin C, B Complex, và kháng sinh như Doxycycline, Amoxicillin để chống bội nhiễm.
Vệ sinh chuồng trại: Tiêu độc sát trùng định kỳ.
Bảo hộ lao động: Đeo khẩu trang, rửa tay khi tiếp xúc gà bệnh.

8. Kết Luận

Bệnh dịch tả gà là mối đe dọa lớn đối với ngành chăn nuôi gia cầm. Việc hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng, và cách phòng ngừa sẽ giúp giảm thiểu thiệt hại. Sử dụng vaccine đúng cách, kết hợp với quản lý chăn nuôi chặt chẽ, là chìa khóa để bảo vệ đàn gà khỏi bệnh nguy hiểm này.