Bệnh Gumboro Ở Gà, Vaccine, Vệ Sinh & Dinh Dưỡng – Bí Quyết Giữ Đàn Gà Khỏe

1. Bệnh Gumboro từ đâu đến ? Tìm hiểu về kẻ thù vô hình này

Bệnh Gumboro được phát hiện từ rất sớm, vào năm 1962, tại một vùng đất tên là Gumboro ở Mỹ. Kẻ gây ra căn bệnh này là một loại virus có tên khoa học là Avibirnavirus. Bà con cứ hình dung, virus này là một "tay chơi lì lợm" lắm, nó rất cứng đầu và có sức đề kháng cực kỳ cao với môi trường bên ngoài cũng như nhiều loại thuốc sát trùng thông thường.

Virus Gumboro có gì đặc biệt mà lại "khó chịu" đến vậy?

• Có hai "dạng" chính (serotype):

  • Serotype 1: Đây là dạng gây bệnh chính trên gà nhà mình, có nhiều chủng độc lực khác nhau, từ nhẹ đến cực kỳ mạnh. Chính cái dạng này mới là mối lo lớn nhất của bà con, vì nó có thể làm gà chết hàng loạt, thậm chí lên tới 60-100% nếu đàn gà chưa từng bị nhiễm trước đây.

  • Serotype 2: Dạng này chủ yếu gây bệnh trên gà tây, còn gà nhà mình thì ít khi bị biểu hiện nặng, nhưng vẫn có thể mang virus trong người.

  • Sức "lì đòn" của virus: Bà con cứ tưởng tượng, virus Gumboro giống như một "chiến binh" vậy, nó có thể sống sót dai dẳng trong điều kiện khắc nghiệt:

    • Chịu nhiệt độ cao: Tồn tại 5 giờ ở 56°C, và phải 30 phút ở 70°C mới tiêu diệt được nó.

    • Chịu lạnh giá: Sống "phây phây" tới 18 tháng ở nhiệt độ âm 50°C.

    • Trong chất thải: Virus có thể tồn tại trong phân, nước tiểu, chất độn chuồng tới hơn 52 ngày, giữ nguyên khả năng gây bệnh.

    • Ngay cả khi nấu thịt gà bị bệnh ở nhiệt độ 71-74°C, virus vẫn có thể "hồi phục" và tiếp tục gây bệnh.

Chính vì cái sức "lì đòn" này mà việc kiểm soát bệnh Gumboro trở nên khó khăn hơn rất nhiều, đòi hỏi bà con phải thật cẩn thận và kiên trì trong công tác phòng bệnh.

2. Gà nhà mình bị Gumboro thì trông thế nào? Cách nhận biết sớm nhất

Thời gian từ khi gà nhiễm virus đến khi xuất hiện triệu chứng (gọi là thời kỳ ủ bệnh) rất nhanh, chỉ khoảng 2-3 ngày thôi bà con ạ. Bệnh thường "đánh úp" vào đàn gà con từ 3-6 tuần tuổi, nhưng cũng có thể gặp ở gà lớn hơn 10 tuần tuổi.

2.1. Những "tín hiệu" từ đàn gà (Triệu chứng lâm sàng): Bà con để ý kỹ những dấu hiệu sau, đây là những "tín hiệu cầu cứu" từ đàn gà nhà mình đấy:

• Gà ủ rũ, bỏ ăn, khát nước dữ dội: Đây là những dấu hiệu đầu tiên bà con sẽ thấy. Gà sẽ không còn linh hoạt, cứ đứng yên một chỗ, trông rất mệt mỏi.

• Tiêu chảy: Phân lỏng, màu trắng sữa: Gà đi ngoài nhiều, phân có màu trắng đục, loãng. Đôi khi bà con sẽ thấy phân có lẫn chút máu nữa, đó là do túi Fabricius của gà bị xuất huyết nặng.

• Mổ rìa hậu môn: Gà có hành vi kỳ lạ là cứ mổ vào phần hậu môn của mình, đôi khi làm cho vùng đó bị dính bết, bẩn thỉu.

• Lông xù, sã cánh, bị mất nước: Gà trông rất thảm hại, lông không còn mượt mà mà bị xù lên, cánh thì cứ sã xuống, và sờ vào thấy người gà bị khô tóp lại do mất nước nhiều.

• Gà sốt cao đột ngột: Sờ vào gà thấy nóng ran, thân nhiệt tăng cao bất thường.

• Tỷ lệ chết cao: Bệnh thường kéo dài khoảng 5-7 ngày. Nếu đàn gà chưa từng bị bệnh Gumboro trước đây, tỷ lệ chết có thể lên tới 60-100%, có khi cả đàn chết hết. Còn nếu trại đã từng bị bệnh rồi, hoặc đã tiêm phòng, thì tỷ lệ chết có thể thấp hơn, khoảng 20-30%.

Hình 2.1. Triệu chứng gà bị Gumboro

Đặc biệt lưu ý bà con nhé: Với gà con dưới 3 tuần tuổi, dù nhiễm virus nhưng có thể không có biểu hiện rõ ràng (gọi là thể ẩn). Tuy nhiên, dù không có triệu chứng, gà con vẫn bị suy giảm miễn dịch nghiêm trọng, dễ mắc các bệnh khác hơn rất nhiều.

2.2. "Khám bệnh" bên trong cơ thể gà

Khi gà bị Gumboro, bà con mổ khám sẽ thấy những dấu hiệu đặc trưng nhất ở một cơ quan đặc biệt của gà, đó là túi Fabricius (hay còn gọi là túi bạch huyết). Đây là một cơ quan miễn dịch rất quan trọng của gà.

• Giai đoạn đầu (khoảng 3 ngày sau nhiễm): Túi Fabricius sẽ sưng to lên rõ rệt, kích thước và trọng lượng tăng gấp đôi, gấp ba so với bình thường. Bà con sờ vào thấy căng tròn, chứa nhiều dịch nhầy màu vàng.

• Giai đoạn sau (từ ngày thứ 4-7): Túi Fabricius sẽ bắt đầu teo nhỏ lại nhanh chóng, phá hủy các tế bào miễn dịch bên trong, làm gà bị suy giảm miễn dịch nặng nề.

• Ngoài túi Fabricius, bà con còn có thể thấy:

  • Thận sưng: Thận sẽ sưng to, đổi màu, và ống niệu quản có thể bị tắc nghẽn bởi muối urat trắng.

  • Lách sưng: Lá lách cũng sưng to, trên bề mặt có thể có những đốm xám rải rác.

  • Cơ đùi, cơ ngực xuất huyết: Có những vết xuất huyết lấm tấm, hoặc từng đám lớn trên các bắp cơ.

  • Da khô tóp: Do gà bị mất nước nghiêm trọng.

Hậu quả khôn lường của Gumboro: Chính vì túi Fabricius bị phá hủy nặng nề, hệ miễn dịch của gà bị suy yếu trầm trọng. Điều này khiến gà rất dễ mắc các bệnh khác như Newcastle, E.coli, viêm gan thể bào hạm, và điều đáng nói là gà sẽ không đáp ứng tốt với việc tiêm các loại vaccine khác, đặc biệt là vaccine Newcastle. Đây chính là lý do vì sao Gumboro lại nguy hiểm đến vậy.

3. Virus Gumboro "đi lại" và lây lan thế nào?

Virus Gumboro là loại virus lây lan cực kỳ nhanh và rộng. Con đường lây lan chính là qua đường tiêu hóa. Bà con cứ hình dung, virus được gà bệnh thải ra ngoài qua phân, nước tiểu và các chất tiết khác, sau đó lây nhiễm cho gà khỏe qua:

• Thức ăn, nước uống bị nhiễm: Nguồn thức ăn, nước uống không được sạch sẽ, bị dính virus từ gà bệnh.

• Dụng cụ chăn nuôi: Các dụng cụ như máng ăn, máng uống, xẻng, chổi... không được vệ sinh kỹ lưỡng, mang virus từ khu vực gà bệnh sang gà khỏe.

• Môi trường ô nhiễm: Chuồng trại, nền chuồng, chất độn chuồng bị nhiễm virus sẽ là nguồn lây bệnh khủng khiếp.

• Lây truyền ngang: Gà bệnh lây trực tiếp cho gà khỏe trong đàn.

• Các loài vật trung gian: Chuột, muỗi, và một số loài chim trời (chim sẻ, chim bồ câu...) cũng có thể mang virus từ nơi này đến nơi khác, mang mầm bệnh vào trại của bà con.

Một điều cần khắc cốt ghi tâm: Do sức "lì đòn" của virus Gumboro, nó có thể tồn tại trong môi trường rất, rất lâu (có khi đến 122 ngày) ngay cả khi bà con đã cố gắng tiêu độc sát trùng rồi. Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc vệ sinh chuồng trại thật kỹ lưỡng.

4. "Vũ khí" phòng tránh bệnh Gumboro

Vì bệnh Gumboro chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, nên việc phòng bệnh chính là "chiếc khiên" vững chắc nhất để bảo vệ đàn gà của bà con. Bà con mình hãy áp dụng đồng bộ các biện pháp sau nhé:

4.1. Thực hiện tốt quy trình quản lý và chăm sóc:

• Vệ sinh sát trùng chuồng trại định kỳ và triệt để: Đây là yếu tố sống còn! Bà con phải thường xuyên quét dọn, thu gom phân, chất độn chuồng. Sau mỗi lứa gà, phải vệ sinh, cọ rửa kỹ lưỡng và phun thuốc sát trùng toàn bộ chuồng trại, khu vực xung quanh.

• Kiểm soát và tiêu diệt các loài vật trung gian: Đảm bảo chuồng trại kín đáo, có lưới che chắn để chuột, muỗi và các loài chim trời không thể xâm nhập mang mầm bệnh vào.

• Thực hiện nguyên tắc "cùng vào – cùng ra": Bà con nên nuôi gà theo từng lứa, cùng cho vào và cùng xuất chuồng. Khi hết một lứa, hãy dọn dẹp, vệ sinh thật kỹ, để trống chuồng một thời gian (ít nhất 2 tuần) trước khi nhập lứa gà mới. Điều này giúp cắt đứt chu kỳ của virus.

• Chọn giống gà khỏe mạnh, có nguồn gốc rõ ràng: Mua gà con từ các cơ sở uy tín, có lịch sử không bị bệnh Gumboro, và nên mua gà con cùng một lứa để dễ quản lý.

4.2. Tiêm phòng vaccine Gumboro

• Đối với gà bố mẹ (gà giống): Cần được tiêm vaccine đầy đủ để truyền kháng thể sang gà con. Kháng thể này sẽ bảo vệ gà con trong những tuần đầu đời (thường là 1-3 tuần tuổi).

• Đối với gà thịt: Lịch tiêm phòng cần được xây dựng cẩn thận, tùy thuộc vào nhiều yếu tố:

  • Mức độ kháng thể mẹ truyền: Nếu gà con nhận được nhiều kháng thể từ mẹ, có thể tiêm vaccine muộn hơn chút.

  • Chủng loại vaccine: Có nhiều loại vaccine Gumboro khác nhau (vaccine sống, vaccine chết). Bà con nên tham khảo ý kiến cán bộ thú y để chọn loại phù hợp.

  • Đường cấp vaccine: Có thể cho uống, nhỏ mắt, hoặc tiêm.

  • Áp lực mầm bệnh tại trại: Nếu trại đã từng bị Gumboro nặng, có thể cần tiêm sớm hơn hoặc tăng liều.

  • Thông thường: Gà con có thể tiêm vaccine Gumboro sớm từ 1 ngày tuổi (nếu cần), hoặc vào tuần thứ 2-3. Một số trường hợp cần tiêm nhắc lại vào tuần 10-14.

  • Gần đây: Các nghiên cứu cho thấy có thể tiêm vaccine Gumboro vào phôi trứng (gà 18 ngày tuổi trong trứng) để gà con nở ra đã có miễn dịch sớm.

Lưu ý quan trọng: Bà con nên tham khảo ý kiến của cán bộ thú y địa phương để xây dựng một lịch tiêm phòng Gumboro phù hợp nhất với điều kiện chăn nuôi và tình hình dịch tễ tại vùng của mình nhé. Đừng tự ý tiêm hoặc bỏ qua việc tiêm phòng.

4.3. Xử lý khi đàn gà đã mắc bệnh

• Không có thuốc điều trị đặc hiệu: Bà con cần hiểu rõ là hiện tại không có thuốc nào có thể "đánh bay" hoàn toàn virus Gumboro. Các biện pháp chủ yếu là hỗ trợ điều trị triệu chứng.

• Tăng cường sức đề kháng cho gà:

  • Cung cấp nước sạch có pha chất điện giải, vitamin C, glucose (đường). Điều này cực kỳ quan trọng để bù nước, tăng cường năng lượng và sức đề kháng cho gà, giúp gà vượt qua giai đoạn khó khăn.

  • Cho gà ăn thức ăn dễ tiêu, đầy đủ dinh dưỡng.

• Cách ly gà bệnh: Ngay lập tức tách những con gà có dấu hiệu bệnh ra khỏi đàn khỏe để tránh lây lan.

• Tăng cường vệ sinh và tiêu độc: Vệ sinh chuồng trại thường xuyên và phun sát trùng kỹ lưỡng hơn nữa để giảm lượng virus trong môi trường.

• Bổ sung các chế phẩm hỗ trợ: Trên thị trường có một số chế phẩm chứa kháng thể Gumboro từ lòng đỏ trứng gà, bà con có thể tham khảo sử dụng. Tuy nhiên, hiệu quả của các sản phẩm này vẫn đang được nghiên cứu thêm.

5. Chẩn đoán và phân biệt với các bệnh khác

Để biết chính xác gà nhà mình có bị Gumboro không, ngoài việc quan sát triệu chứng và mổ khám, bà con có thể nhờ cán bộ thú y lấy mẫu (mô túi Fabricius, lách) gửi đi xét nghiệm. Các phương pháp như ELISA hoặc RT-PCR sẽ giúp xác định virus chính xác.

Điều quan trọng là phải phân biệt Gumboro với các bệnh khác có triệu chứng tương tự, tránh việc chẩn đoán nhầm và điều trị sai:

• Bệnh cầu trùng: Gà cũng tiêu chảy ra máu nhưng bệnh tích không tập trung ở túi Fabricius mà ở ruột.

• Bệnh viêm phế quản truyền nhiễm (IB): Cũng có thể gây tổn thương thận nhưng không ảnh hưởng đến túi Fabricius.

• Bệnh Marek: Cũng gây teo túi Fabricius nhưng bệnh tích mô học và thời gian xuất hiện khác nhau.

• Nhiễm Avian adenovirus: Gây teo túi Fabricius nhưng sẽ có tổn thương nặng ở nhiều cơ quan khác như gan, lách, tụy và thận, kèm theo các thể vùi trong tế bào.

Kết luận

Kính thưa bà con chăn nuôi, bệnh Gumboro là một thách thức lớn, nhưng không phải là không thể vượt qua. Bằng cách trang bị đầy đủ kiến thức, hiểu rõ về virus gây bệnh, nhận biết sớm các dấu hiệu, và đặc biệt là áp dụng đồng bộ các biện pháp phòng bệnh (từ vệ sinh chuồng trại cho đến tiêm phòng vaccine đúng cách), bà con hoàn toàn có thể bảo vệ đàn gà của mình khỏi căn bệnh này.

Hãy luôn giữ cho chuồng trại sạch sẽ, thoáng mát, cung cấp dinh dưỡng tốt cho gà, và đừng ngần ngại tìm kiếm sự hỗ trợ từ các cán bộ thú y địa phương khi cần thiết nhé. Chúc bà con chăn nuôi thành công, đàn gà luôn khỏe mạnh, mang lại hiệu quả kinh tế cao.

----------------

VEPHATECH - ĐỔI MỚI ĐỂ THỊNH VƯỢNG

Địa chỉ: 2B59/4, X. Phạm Văn Hai, H. Bình Chánh, TP. HCM

Điện thoại: 0704 551 556